Axit arachidonic

Axit arachidonic là gì?

•       Thông tin cơ bản

Axit arachidonic là một loại axit béo không bão hòa n-6, trong cơ thể chất này được sinh tổng hợp từ axit linoleic thông qua axit γ-linolenic và axit di-homoγ-linolenic, nhưng nó được phân loại là axit béo thiết yếu theo nghĩa rộng.

Axit béo không bão hòa n-6 là axit béo không bão hòa có các nguyên tử cacbon liên kết với nhau bằng liên kết đôi và có liên kết đôi ở vị trí thứ 6 tính từ cuối.

Axit arachidonic cùng với axit γ-linolenic, còn được gọi là vitamin F, chủ yếu có trong thịt, hải sản, gan, trứng, sữa mẹ, v.v. và hầu như không thể hấp thụ được từ thực vật.

Nó là một trong những thành phần chính tạo nên màng tế bào trong cơ thể và tồn tại trong tất cả các bộ phận như não, gan và da. Axit arachidonic là thành phần thiết yếu cho sự phát triển trí não và cơ thể của trẻ sơ sinh; đặc biệt ở trẻ dưới 1 tuổi thì khả năng tổng hợp axit arachidonic trong cơ thể còn yếu nên sữa bột và các sản phẩm khác có chứa axit arachidonic được bán ra thị trường cho thấy tầm quan trọng của chất này.

• Axit arachidonic cần thiết cho thai nhi và trẻ sơ sinh

Bộ não có những chức năng vô cùng phức tạp và các tế bào thần kinh đóng vai trò chính. Tế bào thần kinh là những tế bào đặc biệt phát ra tín hiệu điện và trao đổi thông tin, và trong toàn bộ não bộ có hơn 100 tỷ tế bào như vậy. Một tế bào thần kinh đơn lẻ (gọi là nơ-ron thần kinh) tạo thành các đuôi gai phức tạp [*1] và kéo dài ra, rồi các đuôi gai lại kết nối với các nơ-ron khác để tạo thành các mạch thần kinh. Các tín hiệu điện chạy qua không gian này, tạo ra các chức năng não nâng cao như suy nghĩ và phán đoán. Những tế bào thần kinh này được hình thành với tốc độ bùng nổ trong giai đoạn bào thai của trẻ. Các tế bào tạo ra tế bào thần kinh được gọi là tế bào gốc. Axit arachidonic cùng với các axit béo như DHA là các axit béo cần thiết cho sự phát triển trí não ở thai nhi và trẻ sơ sinh vì nó thúc đẩy quá trình hình thành thần kinh [*2].

• Hấp thụ quá nhiều axit arachidonic

Khi tỷ lệ thịt trong chế độ ăn của người Nhật tăng lên, lượng axit arachidonic hấp thụ đã tăng gấp 4 lần trong 50 năm qua. Và khi hấp thụ 1 lượng lớn axit linoleic cũng có thể gây ra dư thừa axit arachidonic trong cơ thể.

Khi hấp thụ quá nhiều axit arachidonic được biết là sẽ gây ra các triệu chứng như ung thư đại tràng, ung thư tuyến tiền liệt, ung thư da, xơ cứng động mạch [*3], chàm dị ứng và viêm da dị ứng, vì vậy hãy hết sức cẩn thận.

Ngoài ra, rất khó có khả năng bạn bị thiếu axit arachidonic trừ khi bạn thực hiện chế độ ăn kiêng khắc nghiệt, nhưng nếu bạn bị thiếu axit arachidonic, việc truyền thông tin trong não sẽ không hoạt động bình thường, dẫn đến hay quên và giảm khả năng tập trung. Ngoài ra, khi các chức năng của cơ thể suy giảm theo tuổi tác, khả năng tổng hợp axit arachidonic của cơ thể cũng giảm, vì vậy sẽ tốt hơn nếu những đối tượng này chọn cách hấp thụ trực tiếp axit arachidonic.

[*1]: Đuôi gai là một phần của tế bào thần kinh, phân nhánh ra khỏi cơ thể tế bào giống như cành cây để nhận các kích thích bên ngoài và thông tin được gửi từ các tế bào thần kinh khác.

[*2]: Sự hình thành thần kinh là quá trình mà trong đó các tế bào gốc thần kinh phân chia nhiều lần, tăng số lượng và biệt hóa thành các tế bào thần kinh, v.v. để xây dựng mạng lưới não.

[*3]: Xơ cứng động mạch là tình trạng cholesterol và lipid tích tụ trong động mạch, khiến chúng mất đi tính đàn hồi và linh hoạt. Khi máu không lưu thông bình thường, nó có thể gây ra nhiều bệnh khác nhau như bệnh về tim và mạch máu.

Tác dụng của axit arachidonic

Tác dụng điều chỉnh chức năng miễn dịch

Axit arachidonic là nguyên liệu thô cho prostaglandin. Axit arachidonic có trong màng tế bào được cắt ra bởi một loại enzyme gọi là phospholipase và chuyển thành prostaglandin nhờ tác dụng của một loại enzyme gọi là cyclooxygenase.

Prostaglandin là một loại hormone điều hòa sinh học [*4] có tác dụng điều chỉnh chức năng miễn dịch [1]

Tác dụng nâng cao khả năng học tập và tăng cường ghi nhớ

Axit arachidonic là thành phần chính của tế bào thần kinh trong não nên có tác dụng cải thiện khả năng học tập và tăng cường trí nhớ.

Trước đây, người ta cho rằng số lượng tế bào thần kinh trong não con người đạt đến đỉnh điểm trước 3 tuổi, sau đó nó chết đi và giảm dần về số lượng. Tuy nhiên, gần đây người ta dần dần thấy rõ rằng sự hình thành thần kinh diễn ra ngay cả ở tuổi trưởng thành.

Người ta cũng báo cáo rằng khi các chất dẫn truyền được giải phóng giữa các tế bào thần kinh, màng tế bào mềm thì thông tin được truyền đi trơn tru hơn. Axit arachidonic được cho là có tác dụng làm mềm màng tế bào nên có thể nói là có tác dụng nâng cao khả năng học tập và sự tập trung. [2] [4] [5] [6]

Tác dụng ngăn ngừa cao huyết áp

Axit arachidonic là nguyên liệu tạo ra hormone điều hòa sinh học prostaglandin, có tác dụng kiểm soát huyết áp.

Vì vậy, có thể nói axit arachidonic có tác dụng ngăn ngừa tăng huyết áp hiệu quả.

Tác dụng hạ cholesterol

Axit arachidonic là nguyên liệu của prostaglandin, là loại hormone điều hòa sinh học, có tác dụng làm giảm cholesterol.

Nồng độ cholesterol có thể tăng do nhiều yếu tố khác nhau như tiêu thụ quá nhiều mỡ động vật, nhưng khi prostaglandin hoạt động bình thường thì sẽ giúp làm giảm mức cholesterol trong máu [3]

<Kiến thức bên lề> Cẩn thận không dùng quá nhiều axit arachidonic.

Axit arachidonic có nhiều tác dụng khác nhau, nhưng nó có đặc tính đặc biệt đó là tất cả những tác dụng này có thể bị đảo ngược nếu bạn dùng quá nhiều.

Những người bị dị ứng hoặc những người muốn ngăn ngừa các bệnh liên quan đến thói quen sinh hoạt [*5] nên cẩn thận khi hấp thụ quá nhiều axit arachidonic.

[*4]: Hormon điều hòa sinh học là hormone điều chỉnh các chức năng sinh học quan trọng cho sự sống.

[*5]: Các bệnh liên quan đến thói quen sinh hoạt/lối sống là thuật ngữ chung để chỉ các bệnh mà khởi phát được cho là có liên quan sâu sắc đến thói quen sinh hoạt hàng ngày. Chúng bao gồm bệnh tiểu đường, đột quỵ, rối loạn lipid máu, bệnh tim, huyết áp cao và béo phì.

Axit arachidonic từ thực phẩm và thực phẩm bổ sung

Những thực phẩm chứa nhiều axit arachidonic:

○Thịt

○Cá

○Gan

○Thực phẩm nguồn gốc động vật như trứng

Ai nên dùng axit arachidonic:

○Những người muốn cải thiện kỹ năng học tập và trí nhớ

○Những người cảm thấy mức độ hay quên của mình ngày càng tăng

○Người muốn phòng ngừa bệnh huyết áp cao

○Những người muốn giảm mức cholesterol

Thông tin nghiên cứu về axit arachidonic

[1] Vì nồng độ cholesterol HDL trong máu và axit arachidonic có liên quan đến quá trình thực bào của các tế bào miễn dịch, nên axit arachidonic được cho là có chức năng tăng cường miễn dịch.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21063085

[2] Thí nghiệm thực hiện trên những con chuột già được cho ăn thức ăn có chứa axit arachidonic (hàm lượng 0,2%) trong 14 tuần với lượng 20g mỗi ngày, kết quả là ghi nhận có sự ức chế hiện tượng suy giảm tăng cường dài hạn (LTP – long-term potentiation) ở vùng hải mã, và LTP là một dấu hiệu về khả năng học tập và trí nhớ, từ đó cho thấy Axit arachidonic được cho là hữu ích trong việc duy trì trí nhớ.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12871767

[3] Lấy đối tượng thí nghiệm là chuột và thực hiện cung cấp axit arachidonic cho chúng, thì nhận thấy quá trình sinh tổng hợp cholesterol trong đại thực bào phúc mạc chuột giảm xuống. Và từ đó axit arachidonic được cho là có hiệu quả trong việc ngăn ngừa mỡ máu cao và xơ cứng động mạch.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20042190

[4] Bằng cách cho uống 20g thức ăn chứa axit arachidonic (hàm lượng 0,2%) mỗi ngày trong 8 tuần ở chuột già, thì trong bài kiểm tra nội dung mê cung nước Morris, thời gian thoát khỏi mê cung của chuột đã được rút ngắn, tình trạng suy giảm nhận thức về không gian liên quan đến tuổi tác đã được cải thiện. Và từ đó axit arachidonic được cho là có tác dụng phòng ngừa chứng mất trí nhớ.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15811397

[5] Trong một nghiên cứu thực hiện ở nhóm trẻ sinh đủ tháng (19 bé) được nuôi bằng sữa công thức có bổ sung axit arachidonic (0,72% tổng lượng axit béo) và DHA (0,36% tổng lượng axit béo), so với nhóm đối chứng (20 bé), thì thu được kết quả là Chỉ số phát triển thần kinh (MDI: Mental Development Index) của nhóm 19 bé tăng lên rõ rệt. Axit arachidonic được cho là giúp phát triển não bộ của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10755457

[6] Khi chuột hoang dã được cho ăn chế độ ăn có chứa axit arachidonic cho đến 4 tuần sau khi sinh và phân tích tình trạng phát triển thần kinh, người ta thấy rằng quá trình phát triển thần kinh của nhóm này đã được cải thiện khoảng 30% so với nhóm đối chứng. Hơn nữa, khi thức ăn chứa axit arachidonic được dùng cho chuột đột biến Pax6, sự phát triển thần kinh được cải thiện và sự ức chế tiền xung của phản xạ giật mình có xu hướng giảm. Những kết quả này chỉ ra rằng axit arachidonic có thể cải thiện sự hình thành thần kinh và cải thiện các hành vi như rối loạn tâm thần.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19352438

Tài liệu tham khảo

・Kazuhiro Uenishi – Chuyên gia dinh dưỡng Phiên bản thứ 2 – Nhà xuất bản Đại học Dinh dưỡng Phụ nữ

・Yoko Nakajima – Sách giáo khoa dinh dưỡng – Nhà xuất bản Shinsei

・Kiyoko Yoshida – Dinh dưỡng mới để ăn uống an toàn và ngon miệng – Takahashi Shoten

・Nikkei Health biên tập – Bổ sung bách khoa toàn thư – Nikkei BP Inc.

・Yutaka Nakaya – Những kiến ​​thức cơ bản và cơ chế dinh dưỡng dễ hiểu – Hệ thống Hidekazu

・Yoko Nakajima, giám sát bởi Yoshiko Abe và Seika Kanbara – Ấn bản minh họa đầy đủ Bách khoa toàn thư về Thực phẩm và Dinh dưỡng – Shufunotomosha

・Gutowska I, Ba?kiewicz M, Machali?ski B, Chlubek D, Stachowska E. (2010) “Blood arachidonic acid and HDL cholesterol influence the phagocytic abilities of human monocytes/macrophages.” Ann Nutr Metab. 2010;57(2):143-9.

・Kotani S, Nakazawa H, Tokimasa T, Akimoto K, Kawashima H, Toyoda-Ono Y, Kiso Y, Okaichi H, Sakakibara M. (2003) “Synaptic plasticity preserved with arachidonic acid diet in aged rats.” Neurosci Res. 2003 Aug;46(4):453-61.

・Rosenblat M, Volkova N, Roqueta-Rivera M, Nakamura MT, Aviram M. (2010) “Increased macrophage cholesterol biosynthesis and decreased cellular paraoxonase 2 (PON2) expression in Delta6-desaturase knockout (6-DS KO) mice: beneficial effects of arachidonic acid.” Atherosclerosis. 2010 Jun;210(2):414-21.

・Okaichi Y, Ishikura Y, Akimoto K, Kawashima H, Toyoda-Ono Y, Kiso Y, Okaichi H. (2005) “Arachidonic acid improves aged rats’ spatial cognition.” Physiol Behav. 2005 Mar 31;84(4):617-23.

・Birch EE, Garfield S, Hoffman DR, Uauy R, Birch DG. (2000) “A randomized controlled trial of early dietary supply of long-chain polyunsaturated fatty acids and mental development in term infants.” Dev Med Child Neurol. 2000 Mar;42(3):174-81.

・Maekawa M, Takashima N, Matsumata M, Ikegami S, Kontani M, Hara Y, Kawashima H, Owada Y, Kiso Y, Yoshikawa T, Inokuchi K, Osumi N. (2009) “Arachidonic acid drives postnatal neurogenesis and elicits a beneficial effect on prepulse inhibition, a biological trait of psychiatric illnesses.” PLoS One. 2009;4(4):e5085. doi: 10.1371/journal.pone.0005085. Epub 2009 Apr 8.